BIJDRAGEN TOT DE

HISTORISCHE TOPOGRAFIE

VAN NEDERLAND

OVER DEZE SITE | BROUERIUS | DE HAEN | CRAANDIJK | SCHOEMAKER | GELDERLAND 1735 | SCHEFFER
 
Vredenburg Utrecht  
In het begin van de achttiende eeuw werden grote verzamelingen van topografische tekeningen en prenten aangelegd, waarbij die van Brouërius van Nidek het hele land omvatte. Van dat verzamelen ging een stimulans uit om het historische erfgoed zo nauwkeurig en compleet mogelijk vast te leggen. Andries Schoemaker speelde daarin rond 1730 een belangrijke rol, als mecenas van een nieuwe, documentaire school van topografische tekenaars.

De Haen was een van die vernieuwende tekenaars. Craandijk, die anderhalve eeuw later het land door reisde,  kan als een navolger van Schoemaker beschouwd worden. Zijn vriend Scheffer stond in diezelfde tijd aan de wieg van het moderne archiefwezen.
De inhoud van deze site is gebaseerd op onderzoek van de auteur met medewerking van anderen. Commentaar en aanvullingen zijn welkom.
Mattheus Brouërius van Nidek
oudheidkundige en verzamelaar 		  Abraham de Haen
topografisch tekenaar en dichter
Brouërius van Nidek (1677-1742), een oudheidkundige die een aantal bekende publicaties op zijn naam heeft staan, stelde ook een grote atlas samen, die hij Belgium Illustratum noemde. Een aantal tekenaars werkte in zijn opdracht, van wie Jacobus Stellingwerf (1667-1727) de belangrijkste was.  

De Haen (1707-1748) was, samen met Cornelis Pronk (1691-1759) van wie hij een leerling was, grondlegger van de documentaire topografische tekenschool.  Hij trok alleen of samen met Pronk en hun opdrachtgever Andries Schoemaker al tekenend door het land. Veel van de aantekeningen die hij daarbij maakte zijn bewaard gebleven. Postuum verscheen een bundel van zijn gedichten.

 
Andries en Gerrit Schoemaker
reizende oudheidkundigen		   Jacobus Craandijk
dominee, wandelaar, tekenaar
Twee Amsterdamse doopsgezinden, Andries Schoemaker (1660-1735) en zijn zoon Gerrit (1692-1736), vervaardigden een groot aantal manuscripten, in hoofdzaak over de topografie en de geschiedenis van Nederland. Deze manuscripten werden rijk geïllustreerd met tekeningen van henzelf en anderen, met name Pronk en De Haen.   Craandijk (1834-1912) was doopsgezind predikant in Borne, Rotterdam en Haarlem. Hij is vooral bekend geworden door zijn Wandelingen door Nederland met pen en potlood, een achtdelig werk dat in 1874-85 voor het eerst werd gepubliceerd. Daarnaast zijn veel kasteeltekeningen van hem bewaard gebleven.

Gelderland anno 1735
het verbrande manuscript

   Johannes Scheffer
archivaris
Van de manuscripten die Schoemaker van de verschillende provincies maakte is dat van Gelderland tijdens de slag om Arnhem in 1944 verbrand. Daarvóór hebben verschillende mensen er tekstgedeelten uit overgenomen en afbeeldingen nagetekend of gefotografeerd. Daaruit kon een aanzienlijk deel van Schoemakers manuscript gereconstrueerd worden.   In 1873 kocht Scheffer (1832-1886), als gemeentearchivaris van Rotterdam, honderden topografische tekeningen en prenten, die voor het grootste deel afkomstig waren uit de atlas van Brouërius van Nidek. Deze collectie, aangevuld  met tekeningen van Craandijk, wordt momenteel bewaard in de Gemeentebibliotheek van Rotterdam.