Hieronder volgt een opsomming van de ons bekende
artikelen die als wandeling, reisbeschrijving, geschiedenis of topografie
aangemerkt kunnen worden. Een overzicht van Wandelingen
door Nederland met pen en potlood en de publicaties die in
verband met Craandijk's werkzaamheden als predikant verschenen, zijn
in aparte lijsten opgenomen.
Rotterdamsche Historiebladen
- Red. J.H. Scheffer en Fr. D.O. Obreen |
|
2de Afdeeling, Geschiedkundige stukken
|
1876 |
'Bijdrage tot de geschiedenis van
de Ambachtsheerlijkheid Cralingen en het slot Honingen, benevens
genealogische aanteekeningen betreffende hunne bezitters' (geschreven
1874), 549-592
Verslag van een grondige studie, met veel voetnoten. Tijdens
het schrijven van dit artikel waren de fundamenten deels uitgegraven,
deels met woningen bebouwd. Tekening van slot Honingen in zijn
welstand en plattegrond uit Jb. Lois, Beschrijving van Schieland,
p. 96. |
|
3de Afdeling, Genealogische aanteekeningen
en levensbeschrijvingen. |
1880 |
'De Ambachtsheerlijkheid Cralingen
en het slot Honingen onder de Heeren van de Lecke' 496-517
Vervolg van 1876, Geschiedkundige stukken. Onder het artikel
staat: 'wordt vervolgd', maar de Rotterdamsche Historiebladen
zijn niet verder verschenen. |
Rotterdamsch Jaarboekje. -
Rotterdam bij P.M. Basendijk |
1890 |
'Iets over het geslacht van Cralingen'
|
Eigen Haard, wekelijks verschijnend
Volkstijdschrift |
1878 |
'Een bezoek aan het Paleis te Soestdijk',
332-334
Een beschrijving van het paleis Soestdijk bij een tekening van
Schipperus: 'Het luststlot van Z.K.H. Prins Hendrik der Nederlanden,
te Soestdijk'. |
1879 |
'Het nieuwe Sociëteitsgebouw
in de Diergaarde te Rotterdam', 8 - 10 Artikel over diergaarde
en gebouw bij de tekening: 'Het nieuwe Sociëteitsgebouw
in de Diergaarde te Rotterdam' van P.A. Schipperus. In 'Wandelingen
door Rotterdam' , 1877, was dit in aanbouw. |
1883 |
'De Rotterdamsche Diergaarde' (niet
gezien; bij de binder) |
1884 |
'Het Rotterdamsche Leeskabinet',
256-261 In 1877 in 'Wandelingen door Rotterdam' (Wandelingen
1e dr. dl. 3) noemde Craandijk dit Leeskabinet ook.
Nu een uitgebreider artikel over deze instelling, waar Craandijk
enthousiast over is en waarschijnlijk regelmatig gebruik van
maakte. |
1885 |
'Pieter Teyler van der Hulst en zijne
Stichting te Haarlem', 116-122 De Teyler's stichting te Haarlem,
nu 'het eerste openbare museum van Nederland' genoemd, ontstond
uit de nalatenschap van Pieter Teyler van der Hulst, 1702-1778.
Craandijk schreef dit artikelen naar aanleiding van een groots
nieuw gebouw, waarin in 1885 de verzamelingen werden ondergebracht.
P.A. Schipperus maakte een tekening van de voorgevel, de vestibule
en de gehoorzaal. |
1885 |
'Bij eenige gezichten
van het Loo', 236-240 Tekst bij 6 tekeningen van C.L. Dake.
|
|
1885 |
'De Schoorsteenmantel van de St.
Christoffelzaal van het Markiezenhof te Bergen op Zoom', 276-277
tekst bij een pentekening van de heer A.J.L. de Roock (voorm.
burgemeester) |
1885 |
'Wieringen', 384-388
Verslag van een tocht naar het eiland Wieringen, dat door de
sterke wind nagenoeg onbereikbaar is. Geen ill. |
|
1887 |
'Een bezoek aan het Cadettenkamp
op de Teteringsche heide bij Breda', 376-380, 389-392 Een uitgebreid
verslag over dit militaire opleidingskamp. 'In tijd van vrede
blijven oefeningen in het krijgsspel is noodzakelijk.' 2 x 4 illustraties
van J. Hoynck van Papendrecht. |
1887 |
'Het huis Ter Horst bij Voorschoten',
438-440
Verslag met vier interieurbeelden op één vel naar
de natuur getekend door P.A. Schipperus |
1888 |
'Het Kasteel IJsselstein', 36-40
Uitgebreidere beschrijving van het kasteel als in Wandelingen
1874 (dl. 1, 109). Met combinatietekening van Schipperus. |
1889 |
'Bij Loosduinen', 308-314 ' 't
Was ons bij het bezoek aan Loosduinen hoofdzakelijk om de vacantie-inrichting,
om het badhuis en om Ockenburg te doen.' Met combinatieplaat
van Schipperus. |
1890 |
'Het huis 'In Duizend Vreezen' op
de Markt te Rotterdam', 60-61 Een opvallend oud huis, dat afgebroken
zal worden. Met een tekening van Schipperus. |
1890 |
'Afbeeldingen uit den omtrek van
Ruurloo', 467-470 Breder beschreven bij Wandelingen 1e
uitg. dl. 2 en 8' 1 'De Hollansche
IJzeren Spoorweg Maatschappij heeft eenige rijtuigen op haar
lijnen versierd met voortreffelijke photografiën, door
Brainich & Leusink te Arnhem genomen. Als reclame ter opwekking
en als eigenaardige tooi voor de coupé's waardoor er
gedurende de rit was er iets te zien. Foto's: Huis te Ruurlo,
de groote laan te Ruurlo en de watermolen te Ruurlo.' |
1890 |
'Afbeeldingen uit den omtrek van
Voorst', 555-557 Hier geldt hetzelfde als bij de afbeeldingen
uit de omtrek van Ruurlo. Foto's: De uitspanning De Zutphensche
boer bij Voorst en Het kasteel Nijenbeek |
Serie
Hedendaagsche buitenplaatsen
Eveneens in 'Eigen Huis'. Craandijk
schrijft dat onder de algemeene tekst 'Hedendaagsche Buitenplaatsen'
van tijd tot tijd artikelen zullen verschijnen die enigszins
als aanvulling van het in Wandelingen door Nederland behandelde
kunnen dienen.2 |
1891 |
'Prins Hendriks-oord hij de Vuursche',
516-519 Met 6 afdrukken van foto's van J. Siewerts te Hilversum.
|
1891 |
'Sorghvliet en aanhoorigheden', 134-138,
151-154 4 vrij grote afb. zonder herkomst, waarschijnlijk uit
een publicatie over Sorghvliet: Rustenburg, Sorghvliet op de
plaats der voormalige oranjerie, Sorghvliet zo als het tegenwoordig
is, Sorghvliet Aan de beek. |
1892 |
'Havezate Weldam bij Goor', 545-550
2 afbeeldingen naar foto's, 2 naar tekeningen van A. de Haan,
die op het huis berusten. |
1893 |
'Tongeren bij Epe', 3
644-648, 666-670 met illustraties van P.A. Schipperus. |
1893 |
'Molecate bij Hattem', 3
729-732, 745-748 met illustraties van P.A. Schipperus. |
1896 |
'Twickel',
234-237, 252-256 'Sinds ik in 1894 de lezers van Wandelingen
door Nederland mocht rondleiden door de prachtige bosschen,
waarom Twickel zoo te recht een groote vermaardheid in den lande
geniet, .... zijn er belangrijke veranderingen tot stand gekomen'.
Met 9 foto-afdrukken.
|
Woord en Beeld |
1900 |
'In 't Land van Geldern', 27-40,
73-85
'Op uitnodiging van de redactie van Woord en Beeld hebben wij
-mijn vriend de schilder A.L. Koster en ik- er eenige dagen
in de heerlijke Julimaand doorgebracht.' Strikt genomen is dit
geen 'Wandeling door Nederland'. Maar het gebied van Geldern
was eertijds het vierde kwartier van de provincie Gelderland
en heeft er zelfs zijn naam aan gegeven. Tot in de 19e
eeuw werd op veel plaatsen in het Nederlands gepreekt of werd
het op de scholen onderwezen4. Toen
Craandijk er was verstonden 'niet weinigen' het nog tamelijk
goed.
De reis, in juli 1900, ging per trein, per rijtuig en te voet.
Ook hier valt weer op hoezeer Craandijk zich verdiept heeft
in de literatuur over de streek die hij bezocht. De tekst bevat
geen pagina-indeling, of zoals bij de 'Wandelingen', een kort
overzicht van de tocht. Alleen zijn er tussen de verschillende
dagen enkele regels ruimte gelaten. Dit keer was niet Schipperus,
maar A.L. Koster de metgezel van Craandijk. De bij het artikel
afgedrukte 26 tekeningen zijn in een afzonderlijke lijst opgenomen
en geven een goede indruk van de reis.5
|
Bijdragen en mededeelingen der
Vereeniging Gelre |
1901 |
'Waar lag Bidningahem?', 137-146
Naar aanleiding van een artikel over Brummen in De Aarde
en haar Volken maakte Craandijk een studie van tien schenkingsakten
uit de jaren 793 tot 806. Met voetnoten. |
Haarlems Dagblad |
1901 |
'De Buitenplaatsen te Heemstede,
Berkenrode en Bennebroek', 25 dec. Bespreking van het boekje
van A. van Damme onder dezen titel. |
Op den Uitkijk, bijblad van De
Aarde en haar Volken |
1901 |
'In de buurt van Nijmegen. (De landen
tusschen Maas en Waal)', 105-128
Al in 1881 had Craandijk 'In Nijmegen's omstreken' 6
gewandeld. Toen was het mei en mooi weer. Nu is het van 9 tot
13 juli, dat Craandijk met zijn vriend de schilder A.L. Koster
een bezoek aan het Rijk van Nijmegen en het Amt van Maas en
Waal brengt. Het weer is erbarmelijk. De dagindeling is niet
helemaal duidelijk, maar was vermoedelijken en in grote lijnen
als volgt: |
1e dag: |
van station Groesbeek via de Mookerhei
naar Heumen en per trein naar Nijmegen; overnachting in het Oranjehotel
tegenover het station. |
2e dag: |
heel slecht weer; eerst in het raadhuisvan
Nijmegen de historie-schatten van de gemeente-archivaris Van Schevichaven
bekeken. Per trein naar Wychen, overnachting in logement van der
Hoogen |
3e dag: |
per trein naar Ravestein (dat niet in
het beschreven gebied ligt, maar in Noord-Brabant), per roeiboot
naar Batenburg, Hernen, Leur en weer naar Wychen voor de overnachting
|
4e dag: |
Mook, Heumen, ruïne St. Walrick,
per trein naar Nijmegen. Nu hotel Ariëns aan de Waal bij
de gierpont naar Lent. |
5e dag: |
per boot over de Waal naar Druten, per
wagen naar Horsen, verder naar Afferden, Bergharen, Winssen, Ewijk,
Beuningen, Weurt, Nijmegen. Sommige wegen zijn onbegaanbaar.Raadsman
in Nijmeegsche Oudheden gedurende deze reis was Van Schevichaven. |
1902 |
'Brummen en Omstreken', 161-168
Een drietal heerlijke zomerdagen in de tweede helft van juli
met H.M. Werner als gids; geschiedenis en beschrijving van Brummen
en de huizen de Engelenburg, de Rees, de Bosch en de Wildbaan.
Met drie foto's en een tekening van 'De Engelenburg' van Abraham
de Haen uit de verzameling Werner.
Werner woonde op De Rees en schreef een hoofdtsuk over 'De Rees
en Engelenburg'.7 Hij bezat ook twee
tekeningen van Cornelis Pronk van De Rees.8
|
Bulletin van den Ned. Oudheidk.
Bond - Amsterdam, Johannes Müller. |
|
'Het kasteel te Wijchen', 26-31.
Naar aanleiding van een artikel van Adolph Mulder in 'Bulletin'
van september 1903, p. 228 e.v. en met verwijzing naar zijn bezoek
aan Wijchen 1900 (De Aarde en haar Volken 1901). Craandijk
heeft bronnen bestudeerd en verschilt met de schrijver van mening
of het gebouw al dan niet op puinhopen van middeleeuwse burcht
is gebouwd.. Ook Werner in De Huisvriend (1886) deelt zijn
mening. |
Indische Mercuur - Amsterdam,
I.H. de Bussy. Orgaan voor Handel, Landbouw, Nijverheid en Mijnwezen
in Nederlandsch Oost- en West Indië; weekblad.
|
1903 |
'Iets uit van Riebeeks Dagverhaal
(Uit de oude Doos)', 128, 142, 162, 180
Feuilleton over het eerste jaar der vestiging van de Nederlanders
aan de Kaap de Goede Hoop |
1903 |
'Iets uit de Gedenschriften van een
kwâjongen', 658, 708, 726, 740, 761, 776, 794
Feuilleton over de leerjaren en reizen van vlootvoogd Steven
van Haghen |
Levensberichten van de Maatschappij
der Nederl. Letterkunde |
1905 |
'Levensbericht van Dr. Jan Hartog'
( predikant en schrijver van o.a. de 'Spectatoriale Geschriften'),
54-86 |
Bijdragen voor vaderlandsche Geschiedenis
en Oudheidkunde -'s-Gravenhage, Martinus Nijhoff. |
1899 |
'Wat leert ons van den Bergh's Oorkondenhoek
van Holland en Zeeland omtrent de Teilingens in de 13de
eeuw?' 3e reeks deel 10, 2e paginering 61-77 |
1900 |
'Proeve eener geschiedenis van het
geslacht van Haarlem', 4e reeks deel 1, 42-100 |
1902 |
'Het geslacht Persijn van Waterland',
4e reeks deel 2, 97-152 'Aanvullingen en verbeteringen van mijne
opstellen betreffende de geslachten van Haarlem en van Persijn
van Waterland', 4e reeks deel 2, 429-451 |
1904 |
'Over kalk en nog wat. Iets uit de
Rekeningen van de Grafelijkheid van Holland over het jaar 1345',
4e reeks deel 4, 289-346 |
1904 |
'Wie "mijne genadige vrouw" was',
(aanvulling op 4e reeks deel 5), 182-183 |
1906 |
'Bijdrage tot de kennis van de levenswijze
van een groot heer in 't begin der 16de eeuw', 4e
reeks deel 5, 311-369. Aanvulling hierop zie 1909. |
1909 |
'Iets over de oude geschiedenis van
het huis Assumburg bij Heemskerk en zijne bezitters', 4e reeks
deel 7, 145-181 |
1909 |
'Wie ,"mijne genadige vrouw" was',
(Aanvulling van het opstel van 1906), 4e reeks deel 7, 182-183
|
1910 |
'De beschilderde glazen in de kapel
van Assendelft in de Groote Kerk in den Haag', 4e reeks deel
9, 267-309 |
1912 |
'De geschiedenis van Claes van Assendelft',
4e reeks deel 10, 1-38 |
1912 |
'Nog een en ander betreffende de
Assendelfts en aanverwante geslachten', 4e reeks deel 10, 280-291
|
|
vervolg, 402-423 |
Het Huis Oud en Nieuw, Maandelijks
Prentenboek, gewyd aan huis, inrichting, bouw en sierkunst |
1908 |
'Het kasteel Assumburg', 225-248
Van het gebouw zes foto's, een tekening naar een kaart van Pieter
Bruins 1594, een prent naar D. Vinkeboons, twee prenten naar
Rademaker, een prent van Roghman ca.1646 [!], tekening van een
kapiteel en vijf tekeningen van wapens.
# bij tek. Rademaker staat nr. 7 en 8, onderschr. links ned.,
rechts frans; in Kabinet is Assumburg nr. 280a en 280b; # Roghman
Het Huys Assemburg op de rechter syde en van vooren; is dit
22a uit Schatkamer? |
Verschenen in boek- of brochurevorm.
|
1890 |
Gids
voor Haarlem en Omstreken, met platen en wandelkaarten,
Haarlem, Tjeenk Willink, 70 pag. Tweede herziene druk 1893,
derde druk 1896, vierde 1901, vijfde, herzien en omgewerkt,
1906. Heruitgave 1906 in 60 genummerde exemplaren.
|
1892 |
Wandelgids door de schoonste streken
van Nederland, met 16 wandelkaartjes, spoor- en tramwegkaart
van Nederland, en alphabetisch register der plaatsnamen. Haarlem,
Tjeenk Willink, 332 pag. Het register bevat 1.044 trefwoorden.
|
1893 |
Het landgoed "De Hartekamp" onder
Heemstede en Bennebroek nabij Haarlem, 24 p; prospectus
met summiere tekst. (niet in de handel; mededeling Jo.
de Vries) |
1896 |
Beknopte gids voor het kasteel
Heeswijk, mede samengest. uit beschrijvingen van J. Craandijk
en H.M. Werner, Haagsche Boekhandel- en Uitgevers-Maatschappij,
36 p. |
1902 |
Kijkjes in de bezittingen der
Binnenlandsche Exploitatie-Maatschappij van Onroerende Goederen,
gevestigd te Haarlem . Lichtdrukken met bijschrift van J. Craandijk,
1902. |
1904 |
De Haarlemsche hofjes : foto's
van 26 lichtdrukken, met bijschriften, uitg. 'De Vereeniging
Haerlem', Haarlem, de Erven Bohn, 115 p. Haarlem is een stad
van hofjes; het bestuur besloot afbeeldingen van alle nog bestaande
hofjes uit te geven en vroeg Craandijk er de tekst bij te schrijven.
2e Druk met aanvullingen en verbeteringen 1910. |
± 1905 |
Rondreisjes van Haarlem over Nauerna
en de Zaan naar Zaandam en terug naar Haarlem, (stoomboot)
Maatschappij 'De Volharding', Haarlem, J. Enschedé en
Zonen. J. Craandijk: 'Een watertochtje door een belangwekkende
landstreek' |
1906 |
H.M. Werner, Geldersche kastelen,
1906-1908, met voorwoord van J. Craandijk. |
1906 |
Eenige mededeelingen omtrent het
kasteel en de heerlijkheid Haarlem bij Heemskerk: voordracht
voor de Vereeniging "Haerlem", 27 Maart 1906, Haarlem :
Erven F. Bohn, 32 p. Studie op basis van oude papieren en eerdere
artikelen in Bijdragen voor vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde
1900 en 1902. |
|
|
|
Buitenlandse reizen. |
Niet uitgegeven |
1854 |
'Het ene na het andere' album met
tekeningen, gemaakt tijdens een reis in 1854, waarvan er een
te koop is bij antiquair Van der Steur in Haarlem. |
Flora. Jaarboekje voor Nederlands
vrouwen en dochters. Bijeenverzameld door F. H. van Leent.
|
1876 |
'Een uitstapje in het Hardangerfjord'
|
1876 |
'In het gebied der Middernachtzon'
Indrukken van een door Craandijk in 1872 gemaakte reis naar
Noorwegen. |
Eigen Haard, wekelijks verschijnend
Volkstijdschrift. |
1893 |
'Een reis naar Heidelberg in het
begin der 18de eeuw', 422-425
Naar Daniël Wolff von Dopff, 'Journal de mon voyage par
l'Allemagne', 1907, in Bijdragen en Medeelingen van het Historisch
Genootschap te Utrecht 1887. Geen afb. |
In boekvorm:
|
|
1895 |
Drie weken in Noorwegen, geïllustreerd,
Haarlem, De Erven Loosjes, 332 p.
Verslag van een reis naar Noorwegen in 1894. De heen- en terugreis
ging per vaste bootdienst van Rotterdam naar Bergen en van Stavanger
naar Rotterdam. Daartussen een rondreis per trein, schip, wagen
en te voet door midden-Noorwegen. |
De Aarde en haar Volken. Geïllustreerd
maandblad. H.D. Tjeenk Willink en Zn'. Haarlem. |
1908 |
'Met één der stoomers
van de Maatschappij Nederland naar Genua', 2 delen, 73-80, 81-88.
Een reis van drie weken in juli 1907 met een van zijn zoons
per Indië-boot tot Genua met rondreis bij Southampton.
Terug per trein. Vertrek Handelskade Amsterdam za. 13.07; 23.07
Genua; 2.08 weer thuis.
Terugreis over Milaan, Stresa aan Lago Maggiore, Simplon-tunnel,
Montreux, Lausanne, Parijs, Brussel. |