Inhoudsopgave
Jacobus Craandijk

Inleiding

Jacobus Craandijk (1834-1912) is bekend geworden door zijn boekenserie Wandelingen door Nederland met pen en potlood. De eerste druk van deze achtdelige serie verscheen van 1875 tot 1885. Hij beschrijft de natuur, de dorpen en de kastelen zoals ze er toen uitzagen en wat er in die negentiende eeuw allemaal aan het veranderen was. Daar geeft hij veel historische informatie bij. 'Een monument van verdwijnend Nederland' noemt hij het zelf.

Craandijk maakte andere reizen, in Nederland en in het buitenland, en hij verdiepte zich in de geschiedenis van kastelen en hun bewoners. Daarover schreef hij veel artikelen voor tijdschriften en enkele boeken. Van professie was Craandijk doopsgezind predikant. In dat kerkgenootschap had hij verscheidene functies en ook van daaruit heeft hij gepubliceerd. Tenslotte tekende hij niet onverdienstelijk Vooral, of eigenlijk uitsluitend: kastelen.

Voor het verhaal over leven en werk van Craandijk waren veel bronnen beschikbaar. Van wat hij zelf schreef en wat over hem geschreven is vond ik veel in de Nijmeegse universiteitsbibliotheek De archieven van de doopsgezinde gemeenten te Borne en Rotterdam zijn in de gemeentelijke archieven bewaard gebleven, de Verenigde Doopsgezinde gemeente te Haarlem heeft een eigen archiefdienst. In de Mennonietenzaal in de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam en veel andere instellingen was aanvullende informatie te vinden. De belangrijkste bron is dan nog niet genoemd: de zesde en derde verdieping van de Gemeentebibliotheek te Rotterdam. Overal hebben mensen me geholpen, ook privé-personen. Daar ben ik hen zeer dankbaar voor. Het zijn er te veel om op te noemen, maar één naam moet genoemd worden: die van Jacobus Craandijk's achterkleinzoon Ir. F.W. Craandijk te Enschede.

Nog steeds gaan mensen wandelen aan de hand van Craandijk's beschrijvingen. Om te ontdekken hoe het was, wat er veranderd is en wat er nog over is. Nog steeds worden beschrijvingen van hem in een of andere vorm herdrukt. Door zijn Wandelingen is Craandijk bekend gebleven. Samen met wat hij verder allemaal gedaan heeft maken ze hem tot een interessante figuur. De moeite waard om er nader kennis mee te maken.

Bert Kolkman